Bezpieczeństwo energetyczne jest kwestią strategiczną dla każdego państwa. Wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej jest gospodarczym krwiobiegiem, który obok systemu transportowego warunkuje sprawne funkcjonowanie gospodarki – rozwój gospodarczy państw jest uzależniony od dostępu do energii.
Krajowy System Elektroenergetyczny
W Polsce za moment rozpoczęcia procesu tworzenia rynku energii uważa się wejście w życie ustawy – Prawo energetyczne w kwietniu 1997 r. Ciągłość i stabilność dostaw energii elektrycznej jest gwarantowana przez zespół podmiotów tworzących podsystemy w ramach Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Podmioty te stanowią odrębne jednostki podlegające oddzielnym instytucjom i regulacjom.
Produkcja energii w Polsce
Produkcja energii pierwotnej w Polsce opiera się obecnie przede wszystkim na paliwach kopalnych. Na pierwszym miejscu jest węgiel kamienny i brunatny, odpowiadający za 65 proc. zapotrzebowania. Ponad 42 proc. energii elektrycznej w kraju wytwarzane jest z węgla kamiennego, a ze spalania węgla brunatnego pochodzi 23 proc.
W Polsce intensywnie rozwijają się również odnawialne źródła energii – pojawiły się one w latach 80 jako odpowiedź na kryzysy paliwowe, które udowodniły, że uzależnienie od dostaw surowców oraz brak zdywersyfikowanych źródeł dostaw może wstrząsnąć globalną gospodarką. Gwarantują one pełną niezależność od importu surowców energetycznych. W ostatnich latach odnotowuje się znaczący wzrost energetyki odnawialnej w szczególności wiatrowej i słonecznej. Masowość technologii OZE znacznie podniosła jej efektywność i wpłynęła na redukcję kosztów. W niektórych regionach OZE stało się technologią konkurencyjną w stosunku do energetyki konwencjonalnej
Na sektor elektroenergetyczny w Polsce składają się cztery segmenty działalności:
- wytwarzanie energii,
- przesył,
- dystrybucja,
- sprzedaż detaliczna.
Na rynku energetycznym w Polsce działają cztery duże grupy energetyczne:
- PGE,
- Tauron,
- Enea,
- Energa (teraz PKN Orlen).
Wytwarzają one ok. 70 proc. energii w całym kraju.
Dodatkowo, swoją działalność na terenie Warszawy prowadzi spółka Innogy Polska, zarządzająca stołeczną siecią elektroenergetyczną.
Największym wytwórcą energii elektrycznej w Polsce jest Grupa PGE, której udział w krajowym rynku produkcji energii elektrycznej wynosi ok. 39 proc., z mocą zainstalowaną równą 16,2 GW. Drugim co do wielkości producentem energii w Polsce jest Enea, z udziałem w rynku wynoszącym ok. 18 proc. i mocą zainstalowaną 6,3 GW.
Oprócz zintegrowanych grup energetycznych do liczących się rynkowo producentów zaliczają się:
- Zespół Elektrowni Pątnów–Adamów–Konin,
- PKN Orlen (zanim sfinalizował przejęcie grup Energa),
- PGNiG TERMIKA.
Liderem na rynku polskim pod względem ilości klientów dystrybucji oraz wolumenu dystrybuowanej energii elektrycznej jest Grupa Kapitałowa Tauron, z 35-proc. udziałem w rynku. Warto również zaznaczyć, że istotnymi podmiotami są Innogy – odpowiadający za dystrybucję energii elektrycznej na terenie Warszawy, a także PKP Energetyka – obsługująca kolejową sieć elektryczną na terenie całego kraju.
Największym sprzedawcą detalicznym jest Grupa PGE z 33-proc. udziałem w rynku. Tauron Polska ma 25-proc. udział i zajmuje drugie miejsce. Pozostałe dwie grupy, Enea i Energa (PKN Orlen), mają po 15 proc.
Zmniejszenie znaczenia paliw kopalnych
Spadek znaczenia węgla w miksie energetycznym w UE wynika zarówno ze zmian w zakresie redukcji emisji oraz w ekonomice produkcji, jak i rosnącej konkurencji ze strony innych technologii. Megatrend w kontekście polskim obejmuje pojawienie się tzw. „luki węglowej” wywołanej zmniejszającym się udziałem węgla wydobywanego w krajowych kopalniach. Wydobycie węgla kamiennego w Polsce od kilku lat systematycznie spada. Jednocześnie długotrwałe i powszechnie znane trudności z opłacalnością tego wydobycia blokują inwestycje i nie rokują dobrze na przyszłość, co nasila trend spadkowy. Zasoby węgla brunatnego szybko się wyczerpują. Polskiej elektroenergetyce zagraża realna konieczność zastąpienia krajowego węgla
importowanym lub innymi technologiami produkcji.
Luka węglowa jest wysoce prawdopodobnym scenariuszem. Zamknięcie nierentownych kopalń wydaje się nieuniknione, a wyczerpywanie się złóż jest pewne. Możliwymi kierunkami działań, by zapełnić lukę węglową są:
- rozwój OZE,
- wsparcie budowy nowych kopalń głębinowych i odkrywek oraz uruchomienie złóż perspektywicznych,
- radykalne zwiększenie importu węgla kamiennego,
- import skroplonego gazu (LNG),
- rozwój energetyki jądrowej.
Rozwój odnawialnych źródeł energii jest szansą dla Polski
Odnawialne źródła energii, czyli źródła energii, których zasoby odnawiają się w krótkim czasie – ich wykorzystywanie nie wiąże się z ich długotrwałym deficytem.
Do źródeł energii odnawialnej zaliczamy:
- wiatr,
- słońce,
- wodę,
- energię jądrową,
- biogazy,
- biomasę,
- biopłyny.
Dodatkowo, oprócz powyższych – OZE, to również:
- energia geotermalna, czyli ciepło pozyskane z ziemi,
- energia hydrotermalna – ciepło pozyskane z wody,
- energia aerotermalna – ciepło pozyskane z powietrza,
- spalanie biomasy.
Największy udział w polskim rynku odnawialnych źródeł energii mają elektrownie wodne, wiatrowe i biomasa. Intensywnie rozwija się również fotowoltaika, czyli przetwarzanie światła słonecznego na energię elektryczną.
Najbardziej dostępnym źródłem energii odnawialnej jest właśnie, wspomniana wyżej energia słoneczna. Do powierzchni naszej planety dociera 86 petawatów mocy, czyli około 5000 razy więcej niż wynosi zapotrzebowanie ludzkości. Należy jednak zaznaczyć, że na wykorzystanie OZE duży wpływ ma ich koncentracja.
Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii przyczynia się do oszczędzania naturalnych zasobów, a także poprawy stanu środowiska poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń do środowiska oraz zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów. Rozwój OZE to także zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju, stabilizacja rynku energii oraz powstanie nowych miejsc pracy. Polska ma duży potencjał jeśli chodzi o rozwijanie OZE.
Alternatywne źródła energii – korzyści:
Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii zamiast paliw kopalnych jest najbardziej efektownym sposobem na ograniczenie emisji szkodliwych gazów cieplarnianych do atmosfery. Ich zastosowanie przynosi efekt ekologiczny zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, a także poprawy zaopatrzenia w prąd terenów słabiej zurbanizowanych. Dodatkowo oprócz ograniczenia emisji, stosowanie OZE pozwala na uregulowanie stosunków wodnych oraz zmniejszenie odpadów wytwarzanych w procesie przetwarzania konwencjonalnych surowców energetycznych.
W skrócie:
- ekologia,
- dostępność,
- stosunkowo niski koszt,
- nie są zasobami wyczerpywalnymi.
Alternatywne źródła energii są:
- tanie,
- odnawialne,
- ekologiczne,
- łatwo dostępne.
źródła: Raport Krajowy Prezesa Regulacji Energetyki 2020; Forum Analiz Energetycznych, Polska energetyka na fali megatrendów - Warszawa, styczeń 2016; deloitte.com; rp.pl
